PRZYKŁADY ĆWICZEŃ LOGOPEDYCZNYCH, KTÓRE MOŻNA WYKONYWAĆ W CODZIENNYCH SYTUACJACH:
1. Ćwiczenia słuchowe – stanowią bardzo ważną grupę ćwiczeń logopedycznych, ponieważ często opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu fonematycznego. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju mowy dziecka.
Przykłady:
· „ Co słyszę?” – dziecko nasłuchuje i rozpoznaje odgłosy dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.
· „ Zgadnij, co wydało dźwięk?” – uderzanie w szkło, fajans, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze i rozpoznawanie dźwięku
· Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – groch, cukier, kasza itp.
· Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę, o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody( z wysokości, z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.
· Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości dźwięków (dużo- mało), głośności ( cicho – głośno).
· Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.
· Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
· Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.
· Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.
· Wyróżnianie wyrazów w zdaniu.
· Dzielenie na sylaby imion dzieci, rzeczy, zwierząt.
· Wyszukiwanie imion dwu- i trzysylabowych.
· Rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej
2. Ćwiczenia oddechowe - poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane w opowieści i zabawy ruchowe.
Przykłady:
· Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.
· Dmuchanie na płomień świecy.
· Dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.
· Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.
· Chłodzenie „ gorącej zupy” – dmuchanie ciągłym strumieniem.
· „ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka.
· Chuchanie na zmarznięte ręce.
· Naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.
· Naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”.
· Nadmuchiwanie balonika.
· Naśladowanie syreny – „ eu-eu- eu”, „ au-au-au” – na jednym wydechu.
· Wyścigi chrupek – dmuchanie w parach.
· Dmuchanie na piórko, aby nie spadło.
· Liczenie na jednym wydechu.
· Powtarzanie zdań na jednym wydechu – najpierw krótkich, potem coraz dłuższych
. · Powtarzanie zdań szeptem.
3. Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych – u większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych - języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego. Czasem przyczyną wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi itp. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach ćwiczenia motoryki narządów mowy oraz ćwiczenia prawidłowego połykania.
Ćwiczenia warg:
· Wymawianie na przemian „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.
· Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.
· Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.
· Naprzemienne wymawianie „ i – u”.
· Cmokanie, parskanie, masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie).
· Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.
· Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u, i-a, u-o, o-i, u-i, a-o, e-o itp.
· Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.
· Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo.
Ćwiczenia języka:
· „Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta.
· Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
· Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/.
· Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.
· Kląskanie językiem.
· Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust.
· Język wysunięty – ostry, wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust.
· Język przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i „grota”.
· Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.
· Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta zamknięte.
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie:
· Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.
· Płukanie gardła ciepłą wodą.
· „Chrapanie” na wdechu i wydechu.
· Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie.
· Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk…
Ćwiczenia policzków:
· Nadymanie policzków – „ gruby miś”.
· Wciąganie policzków – „ chudy zajączek”.
· Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne wypuszczanie powietrza.
· Naprzemiennie „ gruby miś” – „ chudy zajączek”.
· Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na zmianę. Przykłady zabaw a jednocześnie ćwiczeń logopedycznych:
· Po posiłku pozwólmy dziecku wylizać językiem talerz jak kotek. To ćwiczenie mniej eleganckie, za to bardzo skutecznie gimnastykuje środkową część języka;
· Po śniadaniu posmarujmy dziecku wargi miodem, kremem czekoladowym lub mlekiem w proszku i poprośmy, aby zlizał je dokładnie jak miś czy kotek;
· Kiedy dziecko ziewa, nie gańmy go, lecz poprośmy, aby ziewało jeszcze kilka razy, zasłaniając usta; · Jeśli dziecko dostało lizaka zaproponujmy mu, aby lizało go unosząc czubek języka ku górze;
· Przy porannym i wieczornym myciu zębów zaproponujmy dziecku liczenie zębów lub witanie się z nimi w ten sposób, aby czubek języka dotknął każdego zęba osobno;
· Podczas rysowania poprośmy dziecko, aby narysowało językiem kółko (dookoła warg) lub kreseczki (od jednego do drugiego kącika ust)
· Dmuchanie na talerz z gorącą zupą, chuchanie na zmarznięte dłonie, cmokanie, żucie pokarmów, a nawet wystawianie języka to też ćwiczenia aparatu artykulacyjnego
Życzę udanej zabawy!
Logopeda K. Ciałkowska
